مطالعه حاضر به بررسی و تحلیل بشارت های مرتبط با ظهور حضرت محمد(ص) در کتاب مقدس، خصوصا در عهد عتیق پرداخته است. هدف از این تحقیق بررسی آیات بشارت در عهد عتیق و بررسی تطبیقی، میان پیامبرِ بشارت داده شده و پیامبر اسلام بوده است. روش تحقیق شامل مطالعات و بررسی های کتابخانه ای و تطبیقی تحلیلی پیرامون متون بشارات و مصادیق آنها در عهد قدیم میشود. با استناد به آیات تثنیه و حبقوق، که به ظهور پیامبری از نسل حضرت اسماعیل اشاره دارند، تلاش شده تا پیامبر مذکور شناسایی شود. از طریق تحلیل و بررسی متون مقدس، دریافتیم که این پیامبر مورد اشاره حضرت محمد(ص) است که تمام مشخصات پیامبر بشارت شده بر ایشان صدق میکند.
نتیجه تحقیق حاکی از آن است که در کتاب مقدس، بشارت هایی درباره ظهور حضرت محمد(ص) وجود دارد و این بشارت ها در عهد قدیم نیز قابل پیگیری و شناسایی هستند.
کلیدواژه : بشارت، ظهور، حضرت محمد، حضرت عیسی، کتاب مقدس
مقدمه
پیامبری حضرت محمد(ص)، یکی از بزرگترین و مهم‌ترین رویدادهای تاریخی است که بر روی سرنوشت بشریت تأثیر گذاشته است. او به عنوان خاتم الانبیاء و مبشر رحمت العالمین، پیامی جامع و جهانی را برای هدایت و سعادت انسان‌ها اعلام کرد. این پیام، در قرآن کریم، کتاب مقدس و معجزه ابدی او، به صورت کامل و دقیق ثبت شده است.
اما آیا پیامبری حضرت محمد(ص)، یک رویداد اتفاقی و ناگهانی بود؟ آیا او بدون هیچ پیش‌زمینه و پیش‌فرضی از سوی خداوند متعال برگزیده شد؟ آیا او بدون هیچ بشارت و اعلام قبلی از جانب انبیا پیشین، به مردم معرفی شد؟
پاسخ به این سوالات، در خود قرآن کریم، به صورت روشن و مستدل آمده است. قرآن کریم، در چندین آیه، به این نکته اشاره میکند که حضرت محمد(ص)، در کتاب‌های مقدس پیشین، به ویژه در عهد قدیم و عهد جدید، مورد بشارت و اعلام قرار گرفته است. قرآن کریم، مسیحیان و یهودیان را به بررسی و مطالعه کتاب‌های خود دعوت میکند تا در آنها، اشارات و نشانه‌هایی از پیامبری حضرت محمد(ص) را بیابند.
بنابراین، موضوع این مقاله، بررسی بشارت به ظهور حضرت محمد(ص) در کتاب مقدس، با تکیه بر عهد قدیم است. این موضوع، از دو جهت، اهمیت و ارزش بالایی دارد. اولاً، اینکه عهد قدیم، کتاب مقدس و مورد قبول مسیحیان و یهودیان است و آنها به اعتبار و صحت آن اعتقاد دارند. دوماً، اینکه اشارات و بشارت‌هایی که در عهد قدیم از حضرت محمد(ص) آمده است، می‌تواند نقش مهمی در تأیید و تقویت پیام او در قرآن کریم داشته باشد.
اهداف اصلی این مقاله، عبارتند از:
- بررسی ایات مرتبط با بشارت حضرت محمد(ص) در کتاب مقدس، به ویژه در عهد قدیم.
- شناسایی ایاتی که به ظهور پیامبری از نسل حضرت اسماعیل(ع) اشاره دارند و به ویژه ایات تثنیه و حبقوق.
- معرفی حضرت محمد(ص) به عنوان پیامبری که از فاران ظهور خواهد کرد، بر اساس اطلاعاتی که در دیگر آیات از کتاب مقدس آمده است.
با توجه به اینکه این موضوع در قرآن کریم مورد تأیید قرار گرفته است، بررسی این آیات می‌تواند به ما در درک و تفهیم بهتر پیام حضرت محمد(ص) کمک کند.
مفاهیم و کلیات
در بین تمام ادیانی که در جهان وجود دارد تنها برخی از آنان به خدایی واحد و حکیم و توانا و متعال و نامتناهی رهنمود کرده اند. شریعت الهی یقینا برنامه ای برای تمام جهانیان از ابتدای خلقت بشر تا انتهای وجود بشر در جهان است. چنانچه داستان طوفان نوح در نگاشته های قدیمی ترین تمدن جهان یعنی تمدن سومر و اکد نیز یافت شده.
در همین جهت پیامبران بسیاری برای رساندن شرایع الهی مبعوث شدند از آدم تا نوح و ادریس و موسی و عیسی و پیامبر اکرم ( علیهم السلام) که تمامی شرایع توحیدی ، امتداد یافتند به یهودیت و سپس به مسیحیت و در پایان در اسلام ختم شد.
کتاب مقدس، عنوان مجموعه ای از نوشته های پیرامون ادیان یهودی و مسیحی است که مسیحیان همه و یهودیان بخشی از آن را کتاب آسمانی خود می دانند.
عنوان معروف این مجموعه در زبان انگلیسی و بیشتر زبان های اروپایی (Bible) است.
در زبان های فارسی و عربی عنوان "کتاب مقدس" و "عهدین" برای این کتاب به کار می رود.
عهد قدیم که حدود سه چهارم کتاب مقدس را در برمیگرد تنها قسمت از کتاب مقدس است که مورد قبول یهودیان میباشد و به تَنَخ یا تناخ معروف است. عهد عتیق شامل مطالب متنوعی از قبیل تاریخ، شریعت، حکمت، مناجات، شعر و پیشگویی است. گرچه تورات فقط بخشی از عهد قدیم است اما به صورت غیر علمی و عامیانه به عهد عتیق تورات نیز گفته میشود. عهد قدیم از سه قسمت تشکیل میشود: قسمت اول تورات است که دربردارنده سفر پیدایش، خروج، لاویان، اعداد و تثنیه میباشد و قسمت دوم آن انبیاء است که به انبیای پیشین و پسین تقسیم میشود و قسمت سوم آن مکتوبات است که در بردارنده مزامیر، امثال، ایوب، غزل غزل ها، روت، مراثی ارمیا، استر، جامعه، دانیال، عزرا، نَحمیا و دو کتاب تواریخ ایام میباشد.
عهد جدید یا همان انجیل که به معنای مژده است، فقط مورد قبول مسیحیان میباشد.
انجیل به ۴ قسمت تقسیم میشود: قسمت اول ان زندگی نامه و سخنان حضرت عیسی است که خود بخش اول شامل انجیل متی، مرقس، لوقا و یوحنا میشود.
انجیل یوحنا تنها قسمتی است که برای عیسی الوهیت قائل شده است.
بخش دوم انجیل شامل اعمال رسولان و سفرهای تبلیغی مبلغان مسیحی و بالاخص پولس رسول میشود.
بخش سوم انجیل مشتمل بر نامه هایی میشود که حواریون عیسی به مکان ها و افراد مختلفی ارسال کرده اند که ۱۴ نامه منسوب به پولس رسول است و سه نامه به یوحنا، دو نامه به پطرس و دو نامه دیگر به یعقوب و یهودا منسوب است.
بخش چهارم کتاب مقدس شامل رویاهای یوحنا است که در آخر انجیل واقع شده است.
ادعای بشارت
اسلام به عنوان مدعی آخرین دین الهی برای مسیحیان و یهودیان چنین استدلال کرده که خداوند متعال از پیش از ظهور پیامبری حضرت محمد ص، به ظهور او بدر کتاب مقدس بشارت داده است؛ چنانچه در آیه ۶ از سوره صف چنین میخوانیم:
(وَإِذۡ قَالَ عِیسَى ٱبۡنُ مَرۡیَمَ یَٰبَنِیٓ إِسۡرَـٰٓءِیلَ إِنِّی رَسُولُ ٱللَّهِ إِلَیۡکُم مُّصَدِّقٗا لِّمَا بَیۡنَ یَدَیَّ مِنَ ٱلتَّوۡرَىٰةِ وَمُبَشِّرَۢا بِرَسُولٖ یَأۡتِی مِنۢ بَعۡدِی ٱسۡمُهُۥٓ أَحۡمَدُۖ فَلَمَّا جَآءَهُم بِٱلۡبَیِّنَٰتِ قَالُواْ هَٰذَا سِحۡرٞ مُّبِینٞ)
(و یاد کن هنگامى را که عیسى پسر مریم گفت: اى بنى اسرائیل! به یقین من فرستادۀ خدا به سوى شمایم، تورات را که پیش از من بوده تصدیق مى کنم، و به پیامبرى که بعد از من مى آید و نامش «احمد» است، مژده مى دهم پس هنگامى که احمد دلایل روشن براى آنان آورد، گفتند: این جادویى است آشکار!!)
مفسرین مسلمان اتفاق نطر دارند که این ایه بیانگر ابن استکه پیش از ظهور حضرت محمد ص، اهل کتاب به ظهور پیامبری پس از پیامبران کتب مقدس اعتقاد داشتند ، آیت الله ناصر مکارم شیرازی در تفسیر این ایه مینویسد:
"یهود، قبل از مشرکان عرب، این پیامبر ص را شناخته بودند و حتى براى شوق دیدار او ترک وطن نموده، و طوائفى از آنها در سرزمین مدینه ساکن شدند، اما با اینهمه بسیارى از بت پرستان، سرانجام این پیامبر موعود را شناخته و ایمان آوردند ولى بسیارى از یهود بر لجاج و عناد و انکار باقى ماندند "
بشارتی که این آیه از حضرت مسیح نقل میکند، در انجیل یوحنا در باب‌های ۱۴ و ۱۵ و ۱۶ وارد شده است و حضرت مسیح به نقل انجیل «یوحنا» از آمدن شخصی پس از خود به نام «فارقلیط» خبر داده است و قراین زیادی گواهی میدهد که مقصود از آن پیامبر اسلام (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) میباشد.
آیات این بشارت عبارتند از:
«من این سخن‌ها را به شما گفته‌ام وقتی که با شما بودم، لکن آن «فارقلیط» که پدر او را به اسم من خواهد فرستاد، شما را هر چیز خواهد آموخت و هر چیز من به شما گفته‌ام به یاد شما خواهد آورد».
«حالا قبل از وقوع به شما خبر دادم تا وقتی که واقع گردد ایمان آورید.»
«چون آن فارقلیط که من از جانب پدر به شما خواهم فرستاد، روح راستی که از طرف پدر می‌آید او درباره من شهادت خواهد داد».
«راست می‌گویم که شما را مفید است که من بروم اگر من نروم آن فارقلیط نزد شما نخواهد آمد اما اگر بروم او را نزد شما خواهم فرستاد و او چون بیاید جهانیان را به گناه و صدق و انصاف ملزم خواهد ساخت: به گناه، زیرا که بر من ایمان نمی‌آورند، به صدق زیرا که نزد پدر خود می‌روم، و شما مرا دیگر نمی‌بینید، به انصاف زیرا که بر رییس این جهان حکم جاری شده است و دیگر چیزهای بسیار دارم که به شما بگویم لیکن حالا نمی‌توانید متحمل شد، اما چون او بیاید او شما را به تمامی راستی ارشاد خواهد داد زیرا که او از پیش خود سخن نخواهد گفت، بلکه هر آنچه می‌شنوند خواهد گفت. و شما را از آینده خبر خواهد داد و مرا تمجید خواهد نمود، زیرا که او آنچه از آن من است خواهد یافت و شما را خبر خواهد داد. هرچه از آن پدر است از من است از این جهت گفتم که آنچه از آن من است می‌گیرد و به شما خبر میدهد»
همچنین خداوند متعال در آیه 157 سوره اعراف با ذکر اوصاف پیامبر اسلام(ص) روى مسأله «صفات و علامات و نشانه هاى او در کتب آسمانى پیشین» تکیه مى کند و مى فرماید: «پیامبرى که صفاتش را در تورات و انجیلى که به صورت مکتوب نزدشان است مى یابند»
همانطور که حضرت مسیح به مسیحیان نوید امدن پیامبری را داده است یقینا پیامبران یهود نیز بشارت ظهور حضرت محمد (ص) را داده اند، و ما در این مقاله قصد داریم بشارت به پیامبر اسلام در عهد عتیق را بررسی نمائیم.
استدلال به عهد قدیم
کتاب عهد جدید یا همان انجیل صرفا مورد قبول مسیحیان است اما عهد قدیم یا همان تنخ مقبول یهودیان و مسیحیان میباشد. و چنانچه گفتیم بنای محقق بررسی آیات بشارت در عهد قدیم است. از همین منظور استدلال می‌کنیم به آیاتی از عهد عتیق (تنخ) که مقبول یهودیت و مسیحیت میباشد.
حضرت موسی (علیه السلام) در تثنیه باب ۱۸، آیه ۱۵ الی ۲۰ مژده آمدن پیامبری از نسل برادران بنی اسرائیل را میدهد:
١٥ یهوه، خدایت نبی‌ای را از میان تو از برادرانت مثل من برای تو مبعوث خواهد گردانید، او رابشنوید.
۱۶ موافق هر آنچه در حوریب در روز اجتماع از یهوه خدای خود مسئلت نموده، گفتی: «آواز یهوه خدای خود را دیگر نشنوم و این آتش عظیم را دیگر نبینم، مبادا بمیرم.»
۱۷ و خداوند به من گفت: «آنچه گفتند نیکو گفتند.
۱۸ نبی ای را برای ایشان از میان برادران ایشان مثل تو مبعوث خواهم کرد و کلام خود را به دهانش خواهم گذاشت و هر آنچه به او امر فرمایم به ایشان خواهد گفت.
۱۹ و هر کسی که سخنان مرا که او به اسم من گوید نشنود من از او مطالبه خواهم کرد.
۲۰ و اما نبی ای که جسارت نموده به اسم من سخن گوید که به گفتنش امر نفرمودم، یا به اسم خدایان غیر سخن گوید، آن نبی البته کشته شود.»
پیامبری از برادران بنی اسرائیل
مطلب مهمی که در آیات بشارت بیان شده مبعوث شدن پیامبری از میان برادران بنی اسرائیل است که مانند موسی (علیه السلام) دارای شریعت است و از جانب خدا سخن میگوید.
پس این پیامبر از بنی اسرائیل نیست زیرا میگوید از نسل برادران بنی اسرائیل است.
بعد از حضرت موسی تا پیش از حضرت عیسی هیچ پیامبری که دارای شریعت باشد از بنی اسرائیل مبعوث نشد، چنانچه در تثنیه میبینیم که گفته میشود از بنی اسرائیل مانند موسی کسی مبعوث نشده:
۹- و یوشع بن نون از روح حکمت مملو بود چونکه موسی دستهای خود را بر او نهاده بود. و بنی اسرائیل او را اطاعت نمودند و بر حسب آنچه خداوند به موسی امر فرموده بود عمل کردند.
۱۰ - و نبی مثل موسی تا به حال در اسرائیل بر نخواسته است که خداوند او را روبرو شناخته باشد.
منظور حضرت عیسی (علیه السلام) نیز نیست زیرا ایشان از نسل داوود است و به یعقوب (علیه السلام) میرسد پس از بنی اسرائیل است و از برادران بنی اسرائیل نیست.
چنانچه در متی میخوانیم:
چون فریسیان جمع بودند عیسی علیه السلام از ایشان پرسیده گفت: درباره ی مسیح چه گمان می‌برید؟ او پسر کیست؟ بدو گفتند: پسر داوود (ع).»
اسحاق و اسماعیل فرزندان ابراهیم هستند، عیسو و یعقوب فرزندان اسحاق هستند.
به فرزندان یعقوب بنی اسرائیل میگویند و به فرزندان اسماعیل و شش برادر دیگرش اسماعیلیان می گویند.
فرزندان عیسو و فرزندان یعقوب برادران یکدیگر می شوند.
فرزندان اسحاق و فرزندان اسماعیل عموزاده های یکدیگر هستند و از جهت پدر، بنی اسحاق و بنی اسماعیل همگی برادران یکدیگر محسوب می شوند.
در آیات تثنیه باب ۲ آیه ٤ و باب ۲۳ آیه ۷ قبایلی را که از نسل عیسو بوده اند به عنوان برادران بنی اسرائیل معرفی کرده است:
برای نمونه تثنیه ، آیه ٤ ، فصل ۲ ، ترجمه قدیم را ذکر می کنیم: و قوم را امر فرموده بگو که شما از حدود برادران خود بنی عیسو که در سعیر ساکنند باید بگذرید و ایشان از شما خواهند ترسید پس بسیار احتیاط کنید.
اما منظور از برادران بنی اسرائیل نسل عیسو نیز نمی باشد زیرا نسل عیسو قطع شد چنانکه در عوبدیا ، فصل یک ، آیه ۱۸ ، ترجمه قدیم آمده است:
۱۸ و خاندان یعقوب آتش و خاندان یوسف شعله و خاندان عیسو گاه خواهند بود و در میان ایشان مشتعل شده، ایشان را خواهد سوزانید و برای خاندان عیسو بقیتی نخواهد ماند زیرا خداوند تکلم نموده است.
همچنین منظور از بشارتی که داده شده پیامبری از نسل عیسو نیست، چرا که نسل او قطع شد.
اسماعیلیان برادران بنی‌اسرائیل
گفتیم از جهت پدر، فرزندان اسحاق و اسماعیل برادران یکدیگر محسوب می شوند پس میگوئیم که:
منظور از برادران بنی اسرائیل ، نسل اسماعیل یا همان اسماعیلیان میباشد.
چه بسا در آیات زیر مشاهده میکنید خداوند وعده برکت و گسترش نسل اسماعیل را داده است.
۲۰ - و اما در خصوص اسماعیل تو را اجابت فرمودم اینک او را برکت داده بارور گردانم و او را بسیار کثیر گردانم دوازده امیر از وی پدید آیند و امتی عظیم از وی بوجود آورم.
در برخی آیات مانند آیات زیر به گونه ای سخن آمده که یهود گمان کرده‌اند نبوت در اسحاق محصور است :
«عهد خود را با اسحاق استوار خواهم ساخت»
«نسل تو را جاوید خواهم کرد»
منظور این آیات طولانی بودن رسالت و نبوت در نسل اسحاق است نه محصور بودن نبوت در نسل او چه بسا در رابطه با محمد اینگونه شده و تا زمان محمد (پیامبر اکرم) پیامبری از نسل اسماعیل مبعوث نشد در عوض پیامبران بسیاری از نسل اسحاق مبعوث شدند.
در آیه‌ی «نسل تو را جاوید خواهم کرد از لفظ عولام استفاده شده است که بین زمان طولانی و جاویدان اشتراک لفظی دارد و نمیتوان بدون دلیل قطعی گفت معنی آن جاوید است.
در ادامه همین آیه که میگوید "نسل تو را جاوید خواهم کرد" آمده است: خبر اسماعیل به تو داده شده است که برکت داده شده و نسل او را زیاد خواهم کرد؛ (مِؤد مِؤد) و بزرگان موعود از نسل او خواهند بود.
حاج بابا قزوینی یزدی از علمای مسلمان شده یهودی در کتاب محضر الشهود فی رد الیهود بیان کرده است، لفظ" مِؤد مِؤد" که معنای آن غایت الغایه است در این مقام استعمال شده تا قرینه باشد بر اینکه "عولام" در مورد اسحاق به معنی زمان طویل است نه جاوید و البته بزرگی و پیغمبری از خاندان او به خاندان اسماعیل منتقل خواهد شد.
آیه بیانگر این است در آینده نبوت در فرزندان اسماعیل واقع خواهد شد.
وجه تشابه حضرت محمد و موسی
پیامبر اسلام از نسل قیدار، فرزند اسماعیل میباشد و ایشان همچون موسی به نبوت برانگیخته شد و دارای شریعت است قرآن میگوید محمد پیامبری مانند موسی است.
قرآن در بیان وجه تشابه حضرت موسی و حضرت محمد در آیه ۱۵ سوره مزمل می گوید:
همانا ما پیامبری را به سوی تو فرستادیم که بر تو گواه باشد، همچنان که برای فرعون رسولی فرستادیم.
و همچنین در سوره احقاف آیات ۱۲ و ۳۰، کتاب و شریعت محمد را کتابی نازل شده بعد از کتاب موسی معرفی می کند.
همچنین در متن آیات بشارت که در تورات آمده است گفته شده کلام خود را به دهان او خواهم گذاشت که اشاره به امی بودن پیامبر اسلام دارد و بیان میکند که پیامبری که مژده او را می دهیم با خواندن و نوشتن سروکاری ندارد که همان امی بودن پیامبر اسلام را می‌رساند که قرآن کریم بیان داشته است.
قُلْ یَا أَیُّهَا النَّاسُ إِنِّی رَسُولُ اللّهِ إِلَیْکُمْ جَمِیعًا الَّذِی لَهُ مُلْکُ السَّمَاوَاتِ وَالأَرْضِ لا إِلَهَ إِلاَّ هُوَ یُحْیِی وَیُمِیتُ فَآمِنُواْ بِاللّهِ وَرَسُولِهِ النَّبِیِّ الأُمِّیِّ الَّذِی یُؤْمِنُ بِاللّهِ وَکَلِمَاتِهِ وَاتَّبِعُوهُ لَعَلَّکُمْ تَهْتَدُونَ ﴿158﴾
بگو: «ای مردم! من فرستاده خدا به سوی همه شما هستم؛ همان خدایی که حکومت آسمانها و زمین، از آن اوست؛ معبودی جز او نیست؛ زنده میکند و می‌میراند؛ پس ایمان بیاورید به خدا و فرستاده‌اش، آن پیامبر درس نخوانده‌ای که به خدا و کلماتش ایمان دارد؛ و از او پیروی کنید تا هدایت یابید!»
پیامبری از فاران
از فصول پیشین دانستیم فقط نسل حضرت اسماعیل باقی می‌ماند و قرائن دیگر نیز بیانگر این است که منظور از برادران بنی اسرائیل بنی اسماعیل می باشد، زیرا ایشان در فاران رشد کردند و بزرگ شدند و نسل ایشان از فاران برخواست و برخی آیات نیز بشارت میدهد به بعثت پیامبری از فاران.
حضرت هاجر و اسماعیل در صحرای فاران ساکن بودند چنانچه در ترجمه قدیم عهد عتیق کتاب پیدایش این چنین آمده است:
۲۱ و در صحرای فاران ساکن شد و مادرش زنی از زمین مصر برایش گرفت.» پیامبر اسلام از نسل قیدار است که فرزند اسماعیل میباشد و ایشان همچون موسی به نبوت برانگیخته شد و دارای شریعت است.
توجه نمائید که یکی از فرزندان حضرت اسماعیل قیدار نام دارد که جد حضرت محمد است.
عهد عتیق فرزندان اسماعیل را چنین معرفی کرده است:
۱۲ این است پیدایش اسماعیل بن ابراهیم که هاجر مصری کنیز ساره برای ابراهیم زایید.
۱۳ و این است نامهای پسران اسماعیل موافق نامهای ایشان به حسب پیدایش ایشان نخست زاده اسماعیل نبایوت و قیدار و ادبیل و میسام
١٤ و مشماع و دومه و مسا
۱۵ و حدار و تیما و یطور و نافیش و قدمه
۱۶ اینانند پسران اسماعیل و این است نامهای ایشان در بلدان و حله های ایشان دوازده امیر حسب قبایل ایشان
۱۷ و مدت زندگانی اسماعیل صد و سی و هفت سال بود که جان را سپرده، بمرد و به قوم خود ملحق گشت.
از برخی از آیات کتاب مقدس مشخص میشود که بنی قیدار به میان اعراب آمدند.
برای نمونه حزقیال فصل ۲۷ آیه ۲۱ ، ترجمه قدیم را مشاهده کنید:
۲۰ - ددان با زین پوشهای نفیس به جهت سواری سوداگران تو بودند
۲۱ - عرب و همه سروران قیدار بازرگانان دست تو بودند با بره ها و قوچها و بزها با تو داد و ستد می کردند.
۲۲ - تجار شبا و رعمه سوداگران تو بودند بهترین همه ادویه جات و هر گونه سنگ گرانبها و طلا به عوض بضاعت تو می دادند.»
همچنین در تفسیر کاربردی عهد عتیق ، پیدایش ، تفسیر آیات ۱۲ تا ۱۸ چنین آمده است: ۱۲-۱۸ در این قسمت به ما فهرستی از دوازده پسر اسماعیل داده شده است. نام بسیاری از آنها عربی می باشد که این نامها به صورت سنتی در میان اعراب که اسماعیل جد آنها میباشد، متداول است. نسل اسماعیل همراه با قبایلشان در شرقی ترین قسمت سرزمین کنعان که در حال حاضر عربستان سعودی می باشد ساکن گردیدند.»
در چندین آیه از عهد عتیق به بعثت پیامبری از فاران اشاره شده است:
در تثنیه ، فصل ۳۳ ، آیات ۱ و ۲ ، ترجمه قدیم چنین آمده:
۱ و این است برکتی که موسی مرد خدا قبل از وفاتش به بنی اسرائیل برکت داده،
۲ گفت: «یهوه از سینا آمد و از سعیر بر ایشان طلوع نمود و از جبل فاران درخشان گردید و با کرورهای مقدسین آمد و از دست راست او برای ایشان شریعت آتشین پدید آمد.»
در حبقوق ، فصل سوم ، آیه ٣ الى ٦ ، ترجمه قدیم نیز چنین آمده:
۳ خدا از تیمان آمد و قدوس از جبل فاران سیلاه جلال او آسمانها را پوشانید و زمین از تسبیح او مملو گردید.
۴ پرتو او مثل نور بود و از دست وی شعاع ساطع گردید و ستر قوت او در آنجا بود.
۵ پیش روی وی و با میرفت و آتش تب نزد پایهای او می بود
۶ او ایستاد و زمین را پیمود. او نظر افکند و امتها را پراکنده ساخت و کوههای ازلی جستند و تلهای ابدی خم شدند طریق های او جاودانی است. »
این آیه در ترجمه شریف اینگونه است:
خدا از ادوم بر میگردد؛ خدای قدوس از کوهستان فاران می‌آید جلال او آسمانها را پوشانده و زمین از ستایش او پر است. ٤ پرتو او مثل نور برق درخشان است و از دستهایش که قدرت او در آنها نهفته است، نور می تابد ۵ مرض را پیشاپیش خود میفرستد و به مرگ امر میکند که به دنبالش بیاید . ۶ هنگامی که می ایستد زمین می لرزد وقتی نگاه میکند قومها از ترس می لرزند کوه های جاودانی خرد می شوند و تپه های ابدی که در زمانهای قدیم بر آنها قدم میزد از هم پاشیده میشوند.»
در آیاتی که از تثنیه بیان شد به وضوح مشخص است که حضرت موسی در صدد بیان بشارتی است. در این آیات، فارآن به همراه سینا و سعیر آمده که محل نزول وحی و نزول شریعت الهی بوده که دلالت دارد فاران نیز محل نزول شریعتی الهی خواهد بود. آمدن یهوه از کوه سینا اشاره به نزول وحی به حضرت موسی و بیان شریعت ایشان است و طلوع از سعیر اشاره به وحی به عیسی و شریعت ایشان میباشد و منظور از فارآن نیز وحی به حضرت محمد و شریعت ایشان است.
یقینا مراد از نور در غاران پیامبری غیر از موسی است، بلکه آیه به نبوت این سه پیامبر جلیل القدر اشاره دارد. زیرا مصداق هر سه نوری که از سینا آمد و از سعیر طلوع کرد و در فارآن درخشید نمیتواند حضرت موسی باشد زیرا حضرت موسی هیچگاه وارد سعیر نشد.
شایان ذکر است که در روایات اسلامی نیز این سه محل، مختص به نبوت سه پیامبر جلیل القدر یعنی موسی، عیسی و محمد تعبیر شده است:
وَ بِمَجْدِکَ الَّذِی ظَهَرَ عَلَى طُورِسَیْنَاءَ … وَ بِطَلْعَتِکَ فِی سَاعِیرَ وَ ظُهُورِکَ فِی جَبَلِ فَارَانَ…
در اعداد فصل ۲۰ آیات ۱۵ الی ۲۱ میخوانیم که:
۱۵ که پدران ما به مصر فرود آمدند و مدت مدیدی در مصر ساکن می بودیم و مصریان با ما و با پدران ما، بد سلوکی نمودند
۱۶ و چون نزد خداوند فریاد برآوردیم او آواز ما را شنیده، فرشته ای فرستاد و ما را از مصر بیرون آورد و اینک ما در قادش هستیم شهری که در آخر حدود توست.
۱۷ تمنا اینکه از زمین تو بگذریم از مزرعه و تاکستان نخواهیم گذشت و آب از چاهها نخواهیم نوشید، بلکه از شاهراه ها خواهیم رفت و تا از حدود تو نگذشته باشیم به طرف راست یا چپ انحراف نخواهیم کرد.
۱۸ ادوم وی را گفت: از من نخواهی گذشت والا به مقابله تو با شمشیر بیرون خواهم آمد. ۱۹ بنی اسرائیل در جواب وی گفتند: از راههای عام خواهیم رفت و هرگاه من و مواشیم از آب تو بنوشیم قیمت آن را خواهم داد فقط بر پایهای خود میگذرم و بس
۲۰ گفت نخواهی گذشت. و ادوم با خلق بسیار و دست قوی به مقابله ایشان بیرون آمد
۲۱ بدینطور ادوم راضی نشد که اسرائیل را از حدود خود راه دهد. پس اسرائیل از طرف او رو گردانید.»
چنانچه در آیات بالا مشاهده نمودیم بنی اسرائیل هیچگاه وارد ادوم (سعیر) نشدند.
آیات که از حبقوق ذکر شد نیز پیشگویی و بشارتی به نبوت حضرت عیسی و حضرت محمد است. حضرت حبقوق در این آیات چیزی از تجلی خدا در سینا نمیگوید زیرا فرستاده الهی از سینا مبعوث شده بود و سالها از وفات او گذشته بود و ایشان قصد دارند مژده دو نبوت بزرگ الهی را بدهد که اولین آنها از سعیر یا همان تیمان یا ادوم است و دومین آن از جبل فاران است.
اشاره به نبوت حضرت محمد(ص)
قبلا بیان کردیم که حضرت محمد از نسل اسماعیل است و فاران اگر هم حجاز نباشد نیز محمد در واقع فارانی است؛ زیرا جد ایشان فارانی است و ریشه ایشان در فاران میباشد.
در منابع تاریخی به چند مکان به عنوان فاران اشاره شده که یکی از آن مکانها کوه های حجاز است.
در کتاب قاموس الکتاب المقدس آمده:
فاران نامی است که در کتب مقدس بر سلسله جبال یا منطقه ای کوهستانی در جنوب ارض کنعان و در ساحل دریای سرخ اطلاق شده است و همان سرزمینی است که ابراهیم علیه السلام، هاجر و اسماعیل را به دستور خداوند، در آنجا سکنی داد.»
یاقوت حموی در معجم البلدان نیز چنین میگوید:
فاران نام سه جایگاه است؛ یکی دهکده ای است در سغد سمرقند از منسوبان بدان ابو منصور محمد پسر بکر پسر اسماعیل سمرقندی فارانی دوم به نقل از ابو عبد الله قضاعی بلوکی از بلوک های روبروی مصر است. سوم به نقل از این ماکولا من شنیده ام که ابوبکر نصر پسر قاسم پسر قضاعه قضاعی فارانی اسکندرانی منسوب به همین کوه های فاران است که کوه های حجاز است.
باید توجه نمود هیچکدام از پیامبران بنی اسرائیل و یا پیامبری دیگر نسبتی با فاران ندارد و تنها پیامبری که از فاران آمده حضرت محمد است و هم از جهت جغرافیایی به نقل هایی که فاران را حجاز داشته اند مطابق است و همچنین از نسل اسماعیل است که در فاران ساکن بوده و فی الواقع فارانی است همچون کسی که اگر ایرانی الاصل باشد اما در آمریکا هم باشد می گویند او ایرانی است و تشابه ایشان با حضرت موسی نیز این را ثابت میکند.
نتیجه گیری
این تحقیق به بررسی بشارت به ظهور حضرت محمد(ص) در کتاب مقدس، با تکیه بر عهد قدیم پرداخته است. ما با استفاده از روش تحلیل محتوایی و بررسی تطبیقی، آیات مرتبط با این موضوع در عهد قدیم را شناسایی و تفسیر و بررسی کردیم. این تحقیق نشان داد که حضرت محمد(ص)، در عهد قدیم، به عنوان پیامبری از نسل حضرت اسماعیل(ع)، که از فاران ظهور خواهد کرد، مورد بشارت قرار گرفته است. همچنین آیات تثنیه و حبقوق به عنوان دو مورد از نزدیکترین شاهد ها بیان شد.
ماً، اینکه اشارات و بشارت‌هایی که در عهد قدیم از حضرت محمد(ص) آمده است، می‌تواند نقش مهمی در تأیید و تقویت پیام او در قرآن کریم داشته باشد. بنابراین، بررسی این ایات می‌تواند به ما در درک و تفهیم بهتر پیام حضرت محمد(ص) کمک کند.
این مطالعه نشان داد در برخی آیات عهد قدیم، به ظهور پیامبری مانند موسی، پیامبری از نسل اسماعیل و در بخش هایی از تثنیه و حبقوق به ظهور پیامبری از فاران بشارت داده شده که بر پیامبر اسلام منطبق است.ما در این مقاله، فقط به برخی از آیات عهد قدیم که به نظر ما مرتبط با بشارت حضرت محمد(ص) بودند، پرداختیم. اما ممکن است آیات دیگری هم وجود داشته باشند که ما از دست داده‌ایم. همچنین، ما در این مقاله، از ترجمه‌های معتبر و معروف عهد قدیم استفاده کردیم. اما ممکن است ترجمه‌های دیگری هم وجود داشته باشند که ما از آنها غافل شده‌ایم. بنابراین، ما توصیه می‌کنیم که پژوهشگران دیگر، با استفاده از روش‌ها و منابع متفاوت، این موضوع را بیشتر مورد بررسی قرار دهند.
منابع
۱. قرآن کریم، ترجمه آیت الله مکارم شیرازی
۲. الکتاب المقدس، مصادر عقائد أهل الکتاب وردودها، مجمع الکنائس الشرقیة،
الناشر: دار المشرق - بیروت - لبنان
۳.قاموس الکتاب المقدس، مصادر عقائد أهل الکتاب وردودها، مجمع الکنائس الشرقیة، الناشر: مکتبة المشغل - بیروت بإشراف رابطة الکنائس الإنجیلیة فی الشرق الأوسط
۴.میشل، توماس، کلام مسیحی، ترجمه حسین توفیقی، قم، مرکز مطالعات و تحقیقات ادیان و مذاهب، چاپ اول، 1377
۵.تفسیر نمونه، آیت الله العظمى ناصر مکارم شیرازى دام ظله، دار الکتب الاسلامیه، تهران
۶.معجم البلدان للشیخ الامام شهاب الدین أبی عبد الله یاقوت بن عبد الله الحموی الرومی البغدادی، دار إحیاء الثراث العربی بیروت - لبنان
۷. زاد المعاد، مجلسى، محمد باقر بن محمد تقى وفات 1110 ق، محقق: اعلمى، علاءالدین، نشر موسسة الأعلمی للمطبوعات، بیروت، سال: 1423 ق
۸.کتاب مقدس، دکتر عبدالرحیم سلیمانی‌اردستانی، نشر کتاب طه، سال چاپ: 1396
۹. کریمر، ساموئل: الواح سومری، ترجمه داود رسایی، تهران، ابن سینا، چاپ اول، .1340